ปลาทองแต่ละพันธุ์จะมีรูปร่างลักษณะ เฉพาะที่เป็นเอกลักษณ์ของแต่ละสายพันธุ์ จากการที่มีการพัฒนาทางด้านการเพาะพันธุ์ มีการคัดเลือกลักษณะเด่นที่ต้องการ แล้วนำมาเพาะพันธุ์ต่อมาเรื่อยๆ ทำให้ได้ปลาทองที่มีลักษณะและสีสันสวยงามหลายแบบด้วยกัน
สายพันธุ์ดั้งเดิมของปลาทองที่พบทั่วไปในธรรมชาติ จะมีลักษณะคล้ายปลาไนแต่ปลาทองจะมีขนาดที่เล็กกว่ามาก ปลาทองจะรูปร่างค่อนข้างป้อมและแบนข้างเล็กน้อย ส่วนปากมีขนาดเล็ก มีหนวดสั้นๆ 2 คู่ ครีบหลังค่อนข้างยาวครีบหางเป็นแฉก ลำตัวมีสีน้ำตาลคล้ำอมทองหรือสีส้ม บริเวณท้องของปลาทองจะมีสีจางกว่าลำตัวหรือมีสีขาวเงิน
แต่เนื่องจากมีการเลี้ยงปลาทองอย่างแพร่หลายในประเทศต่างๆ หลายประเทศ ประกอบกับปลาทองเป็นปลา ที่สามารถผสมพันธุ์ข้ามสายพันธุ์กับปลาอื่นๆในกลุ่มเดียวกันได้ง่าย ทำให้มีการพัฒนาสายพันธุ์ปลาทองชนิดใหม่ๆ อย่างแพร่หลาย ทำให้ปลาทองมีลักษณะเด่น และมีสวยงามแตกต่างกันไป ซึ่งลักษณะเด่นๆที่สำคัญที่มีการเปลี่ยนแปลงไป ตามสายพันธุ์ของปลาทอง ซึ่งสิ่งที่เปลี่ยนแปลงไปจากพันธุ์ดั่งเดิ่มจากการพัฒนาสายพันธุ์ของปลาทอง ได้แก่ ครีบหาง, ครีบก้น, ครีบหลัง, ส่วนหัว, และ ตา เป็นต้น
